In deze tijd werd hier ook de basis gelegd voor de huidige museale collecties van de stad.
Tweede Wereldoorlog
Na het invallen van de Duitse troepen ging aanvankelijk het leven ‘gewoon’ door, maar het verzet groeide. Sommige Joden en Leidse mannen die opgeroepen werden te werken in Duitsland, doken onder. Leiden verarmde, net als heel Nederland. In de laatste winter raakte het leven totaal ontregeld. Er was gebrek aan kleding, voedsel en brandstof en er waren hardere confrontaties met de bezetter. Bovendien werd Leiden gebombardeerd, waarbij tientallen doden vielen.
De stad groeit door
Na de oorlog kwamen er in hoog tempo nieuwe woningen. Planmatig en grootschalig werden nieuwe woonwijken gebouwd en bedrijfsterreinen aangelegd. Het gebied dat Leiden in 1896 en 1920 verworven had, was spoedig volgebouwd. De stad had een nieuwe uitbreiding nodig. Die kwam in 1966, maar was minder omvangrijk dan Leiden gehoopt had.