In 1787 werd de patriotse revolutie gebroken door militair ingrijpen van de koning van Pruisen (de broer van Wilhelmina, de vrouw van stadhouder Willem V).
Willem V naar Engeland
Veel patriotten vluchtten en werden vervolgd. Maar hun hoop werd gevoed door de Franse Revolutie van 1789. In 1795 trokken de Fransen de Republiek binnen en de stadhouder vluchtte naar Engeland. In Leiden namen de revolutionairen de macht al over voordat de Franse troepen de stad hadden bereikt: de Bataafsche Omwenteling.
Revolutionair bestuur
Het oude stadsbestuur (vroedschap) werd afgezet en een voorlopig bestuur (Provisionele Raad) werd door een grote volksvergadering gekozen. Leiden liep met dit revolutionaire bestuur voorop in Holland. Bij de discussies over een Nederlandse grondwet vertegenwoordigde Leiden ook de radicaal democratische stroming.
